AvatarWie nog niet van deze film heeft gehoord, is waarschijnlijk niet van deze planeet. Regisseur James Cameron schreef reeds in 1994 een eerste scenario, en de film was oorspronkelijk gepland voor de eeuwwisseling, maar volgens Cameron waren de bestaande technieken nog niet toereikend om zijn plannen uit te voeren. Een decennium later was het wel zover. De film, Avatar, werd meteen maar uitgeroepen tot een productie die het aanzien van het medium film voor altijd zou veranderen. Tegelijkertijd verschenen er commentaren in de pers als zou Avatar een visueel overweldigend spektakel zijn, maar inhoudelijk totaal niks voorstellen.
INHOUD
De film speelt zich af in het jaar 2154 op de planeet Pandora, in een ver verwijderd sterrenstelsel. Een interstellair invasieleger is uitgestuurd om de bodemrijkdommen van de planeet te delven. De plaatselijke bewoners, Na’vi genaamd, staan echter vijandig tegenover de bezoekers. De Navi’s hebben een menselijke gestalte – ze lopen rechtop - maar ook katachtige trekken en hebben een lengte van zo’n drie meter. Een undercover-agent, Jack Sully, een voormalige marinier wordt uitgestuurd om hen te infiltreren en hun mening te beïnvloeden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een zogenaamde avatar, een omhulsel gevormd naar het voorbeeld van een Na’vi. Een mens die op de avatar wordt aangesloten, is in staat hem te besturen. In feite wordt hij twee personen: één in mensengedaante, één in de gedaante van zijn avatar, een Na’vi. (Het begrip avatar komt uit het Hindoeïsme, en wordt daar gebruikt om de gedaante aan te geven van een vertegenwoordiger uit het godenrijk, die is afgedaald naar de aarde. Men kan de betekenis dus lezen als ‘incarnatie’ of ‘verschijningsvorm’). Sully slaagt erin de Na’vi gemeenschap te infiltreren, maar wordt daarbij verliefd op de charmante Neytiri, die eerst zijn leven redt en daarna zijn vrouwelijke mentor binnen de gemeenschap wordt. Als uiteindelijk een oorlog tussen de mensen en de Na’vi uitbreekt, kiest Sully voor de laatsten …
TECHNIEK
Het aanzien van Avatar wordt bepaald door een combinatie van live action, CGI's (computer generated images) en 3D-effecten, geschoten met camera’s die speciaal voor de film werden ontwikkeld, de zogenaamde Fusion Camera, ontworpen door Cameron en Vincent Pace, een verbeterde versie van het Reality Camera System, waarmee tot nu toe driedimensionale films werden geschoten. De Fusion Camera beschikt over 2 HD lenzen, waarmee de ‘dubbele beelden’ kunnen worden geschoten, die uiteindelijk voor het diepte-effect zorgen. Ook werd er gebruik gemaakt van miniaturen en kunstmatig bewerkte natuuropnamen. De gelaatstrekken en kenmerkende bewegingen van de acteurs werden in de CGI’s van hun avatars verwerkt. Met betrekking tot sommige landschappen werd een vergelijkbaar procédé gevolgd. Zo bestaan de zogenaamde Halelujah Mountains uit de film gedeeltelijk uit CGI’s die zijn samengesmolten met natuuropnamen van o.m. het Huan Shang gebergte in China. Volgens Cameron is ongeveer 40 % van wat in de film te zien is echt, en de overige 60 % van de film artificieel.
Cameron wordt gezien als de geestelijke vader van de productie, maar voor de realisatie ervan, kreeg hij veel hulp van de Nieuw-Zeelandse Visual Effects Studio Weta Digital, die ook al verbonden was aan de Lord of the Rings-trilogie en King Kong. De Na’vi-taal ontwierp hij samen met de linguïst Vincent Pace; elementen voor de taal werden ontleend aan het Amharic, een inlandse taal uit Ethiopië, en de taal van de Maori; in diverse woorden (zoals Na’vi) komt de ‘ayn-klank voor, kenmerkend voor semitische talen als het Arabisch. Om van de 3D-effecten te genieten, zult u in de bioscoop een speciaal polariserend brilletje moeten opzetten INSPIRATIEBRONNEN EN POLITIEKE ACHTERGRONDEN
Het is niet moeilijk om in het script van Avatar de invloed van Dances with Wolves te ontdekken. Ook van grote invloed was de reeks sf-romans van Edgar Rice Burroughs rond het personage John Carter. Net als Sully is deze John Carter een aardbewoner die op een andere planeet, in dit geval Mars, uitgroeit tot een dappere krijger die zijn volk aanvoert in de strijd. Het slot doet zowaar denken aan Apocalypse Now. Verdere films die Cameron tot voorbeeld dienden, waren At Play in the Fields of the Lord (1991) van Hector Babenco, en The Emerald Forest (1985) van John Boorman. Beide films gaan over een bedreigde cultuur, die door de oprukkende ‘beschaving’ dreigt te worden verzwolgen. In al deze films kiest de regisseur de zijde van de bedreigde volkeren. Deze volkeren staan telkens dichter bij de natuur dan de beschaving die hen bedreigt, waardoor de films een zekere ‘groen-linkse’ boodschap lijken uit te dragen. In Avatar wordt deze boodschap nog benadrukt door de aarde te typeren als zijnde ‘uitgeput’ en ‘ten dode opgeschreven’.
Dit zou vermoedelijk al een aanleiding zijn geweest voor enkele giftige commentaren in de Republikeinse en conservatieve pers, maar er is meer. Zoals Bas Heijne heeft opgemerkt in NRC Handelsblad, zou Cameron enkele jaren geleden zijn aangeklaagd voor landverraad voor zijn film. De agressieve houding van het Amerikaanse militaire apparaat, het gebruik van termen als ‘pre-emptive strike’, en het minachten van religieuze gevoelens die afwijken van de eigen religieuze opvattingen, houden een duidelijke verwijzing (en veroordeling) in van de recente buitenlandse Amerikaanse operaties in Irak en Afghanistan. De marinier Jack Sully ‘verraadt’ zijn land en volk (het wordt diverse keren expliciet vermeld) en kiest voor de vijand, desondanks wordt hij gepresenteerd als de held van de film, terwijl zijn patriottistische commandant wordt afgeschilderd als een halve waanzinnige.
FILOSOFISCHE ACHTERGRONDEN
De Na’vi vereren een boom die - volgens een wetenschapper in de film - is uitgegroeid tot het zenuwcentrum van een botanisch neuraal netwerk dat over meer neurologische verbindingen beschikt dan het menselijk brein. Op deze manier heeft de natuur een bewustzijn ontwikkeld. Dit idee lijkt ontleend aan de roman Solaris van de Poolse natuurwetenschapper en auteur Stanislav Lem. Een vergelijkbaar idee werd ook al gebruikt in de sf-horror-film Event Horizon. In de roman Solaris is sprake van een tektonische zee met een bewustzijn, die in staat is om dromen van wezens die met haar in aanraking komen te materialiseren. Het bewustzijn in Avatar heeft onder meer helende capaciteiten, en communiceert met andere ‘geesten’ via een soort van zwevende kwallen die informatie overbrengen. Als Neytiri Sully wil doden met een giftige pijl uit haar boog, wordt zij hiervan wordt weerhouden door het bewustzijn, dat een zwevende kwal op de giftige punt van haar pijl laat neerdalen.
Een bewustzijn in de vorm van een zee, een boom of een botanisch neuraal netwerk is een mogelijkheid waarmee in wetenschap en filosofie volop rekening wordt gehouden. Er is niets waardoor een bewustzijn per se aan de mens of mensachtig wezens zou zijn voorbehouden. Er is dus ook niets zweverigs of hoogdravends aan het idee dat aan Avatar ten grondslag ligt, zoals in veel commentaren te lezen valt, maar mogelijk gaat men er iets te vrijblijvend of fantasierijk mee om. De aanval op de boom, door het aardse invasieleger, wordt letterlijk geïnterpreteerd als het openen van een doos van Pandora : de rampspoed zal onherroepelijk over het invasieleger neerdalen, en het is de krijger Sully, die oorspronkelijk door de boom werd aangewezen (en daardoor gered) die op zijn beurt het leven van de gewonde boom, en de daarmee neurologisch verbonden omgeving, zal redden. EVALUATIE
Men heeft even tijd nodig om aan de 3D-beelden te wennen. Ik had gedurende het eerste kwartier last van lichte duizeligheid en had voortdurend het gevoel dat ik verkeerd voor het beeld zat, te veel naar links, te veel naar rechts, niet ver genoeg weg van het doek … zoiets, het is moeilijk uit te leggen. Er blijkt een probleem te zijn met objecten of personen die zich te dicht bij de camera bevinden, ze worden vaag en (soms) doorzichtig. Ook zijn er problemen met de ondertiteling, die lijkt vóór de beelden te zweven (in België, waar ik de film zag, zijn er ook nog twee ondertitelsporen, Frans en Nederlands). Het systeem lijkt nog steeds voor verbetering vatbaar, zoals ook Cameron reeds heeft toegegeven. Dat heeft wellicht tot gevolg dat deze film, die nu zonder enige twijfel de meest gesofistikeerde productie is die ooit in de bioscoop te zien was, binnen enkele jaren verouderd kan zijn.
Afgezien van al deze bedenkingen, is Avatar een geweldige ervaring: als je eenmaal gewend bent aan de 3D-beelden, kijk je (ik zou haast zeggen: letterlijk) je ogen uit. Sommige scènes zijn welhaast hypnotisch. Inhoudelijk was de film veel beter dan ik had verwacht. Ik had ofwel een typisch Amerikaanse actiefilm verwacht, vol verheerlijkende oorlogsretoriek, ofwel een heel zweverig, zoetgevooisde romantisch drama, maar van geen van beide opties is sprake: de film is zeer kritisch voor de eigen (Amerikaanse) buitenlandse politiek en de romantiek in de film wordt met een verrassende terughoudendheid gepresenteerd. Dit wil niet zeggen dat Avatar geen zwakke punten telt. Worthington is niet slecht als de ex-marinier, en Saldana is zelfs erg goed als de spinnende poes Neytiri, die ieder moment kan veranderen in een krijsende en klauwende kat, maar de andere acteurs zitten opgezadeld met één-dimensionale, volkomen oninteressante rollen. Sigourney Weaver loopt er voor spek en bonen bij, en de vinnige Rodriguez krijgt veel te weinig kans om zich waar te maken. Lang lijkt zich prima te vermaken als oorlogszuchtige commandant, maar zijn rol is niet meer dan een karikatuur. Je merkt dat veel scènes speciaal zijn verzonnen omdat ze het in 3D goed doen en zoals gewoonlijk bij Cameron (denk aan Titanic, The Terminator of Aliens) wordt het op den duur allemaal wat veel: achtervolgingen, duikvluchten, vechtpartijen, explosies, vuur, donder, bliksem, hel en verdoemenis … het gaat maar door. Het slot is zo overdreven dat het ridicuul wordt.
Aanraders in overeenkomstige genres, volgens Boobytrap: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
   1.jpg "Avatar"){kind=avatar} 1.jpg "Avatar"){kind=avatar}      |
 |
|
|
|
Terug naar vorige pagina | Naar filmoverzicht |
