Na een avontuur in Hollywood, betekende Red Cliff een triomfantelijke terugkeer op eigen bodem voor de Chinese regisseur John Woo (1 mei, 1946, Kanton). Het succes van deze monsterproductie was in Azië verpletterend. De film werd er uitgebracht in twee delen, tezamen goed voor een tijdsduur van meer dan vier uur. Wij moeten het (voorlopig?) doen met een samengevoegde versie met een lengte van 148 minuten. Hoewel het knipwerk sporen heeft nagelaten, is de film ook in de korte Europese versie een traktatie. De tweeënhalf uur vliegen voorbij en hoewel Woo steeds de tijd neemt en in de aanloop tot zijn verpletterende actiescènes telkens kiest voor een uiterst bedachtzame opbouw, wordt het nooit saai. De uiteindelijke climax, de slag bij de Rode Klippen, is een cinematografisch spektakelstuk dat zijn weerga in de filmgeschiedenis amper kent. Voor veel Westerse toeschouwers zullen niet alleen de inkortingen een probleem vormen, maar ook de onbekendheid met de historische achtergronden. Deze recensie wil een handreiking zijn voor de gemiddelde kijker.

De titel, Red Cliff, verwijst naar de historische slag nabij de Rode Klippen aan de oevers van de Yang tsekiang, in de omgeving van de (huidige) plaats Wuhan. De slag vond plaats in het jaar 208 na Christus, aan het einde van de Han-dynastie, die zou worden gevolgd door een periode die in de Chinese geschiedenis bekend staat als De Drie Koninkrijken. De film beschrijft de veldtocht van eerste minister Cao Cao in dienst van Keizer Xian, in een poging om het gebied ten zuiden van de Yang Tse te onderwerpen aan het keizerlijke gezag. Hoewel de Han-dynastie nog tot 220 zou blijven bestaan, wordt de slag bij de Rode Klippen gezien als het grote scharniermoment, de feitelijke nekslag voor de dynastie.  

De Han-dynastie (206 v. Chr. – 220 na Chr.) is een cruciale periode uit de Chinese geschiedenis. Het heersende politieke systeem leek veel op het Europese feodale stelsel uit de late Middeleeuwen, maar er bestond ook een tendens naar collectivisme, waarbij de staat de enige rechtmatige grondeigenaar werd. Om die reden staat de periode hoog in aanzien bij de huidige Chinese machthebbers. Tijdens deze periode werd ook de aanwerving van ambtenaren, de befaamde Mandarijnen, gesystematiseerd (via landelijke examens). Ook het papier werd in deze periode uitgevonden op Chinese bodem.

Red Cliff speelt zich af in de nadagen van het rijk; keizer Xian is een zwakke figuur, de werkelijke macht berust bij zijn ministers, onder wie de oorlogszuchtige eerste minister Cao Cao. De film begint met een scène waarin Cao Cao de keizer overhaalt om zijn fiat te verlenen aan zijn zuidelijke veldtocht. We zijn getuige van zijn eerste successen, maar zien ook hoe de opmars van Cao Cao’s vooruitgeschoven troepen tot stand wordt gebracht door de zuidelijke warlords Liu Bei en Sun Quan, die een verbond hebben gesloten. In afwachting van de keizerlijke hoofdmacht, die over het water zuidwaarts wordt vervoerd, verschansen Liu Bei en Sun Quan zich op de zuidelijke oever in een van de vele bochten in de Yangste rivier. Uiteindelijk ‘parkeert’ Cao Cao zijn schepen in een baai tegenover de Rode Klippen. In afwachting van de slag, wordt een enorm kampement opgetrokken op de tegenoverliggende oever.

De slag bij de Rode klippen wordt vaak vergeleken met de Zeeslag bij Salamis (480 v. Chr.), waar de Perzische vloot vernietigend werd verslagen door de Grieken, ondanks een groot numeriek overwicht. De Perzen lieten zich door de Grieken in een smalle baai lokken, waar zij met hun zwaardere, moeilijker wendbare boten in het nadeel waren. Cao Cao maakte een vergelijkbare fout: in de bocht van de rivier had zijn gigantische vloot nauwelijks manoeuvreerruimte. In een cruciale scène, halverwege de film, zien we hoe zijn tegenstanders reeds in een vroeg stadium bewust zijn van deze zwakte van Cao Cao’s positie. In dat stadium hebben ze echter nog geen idee hoe ze deze zwakte ten volle kunnen uitbuiten. De troepen van Cao cao bestonden voornamelijk uit Noorderlingen, die niet gewend waren aan het warmere zuidelijke klimaat en vatbaar waren voor virussen waarvoor de zuidelijke verdedigers immuun waren. Verder had Cao Cao toestemming gegeven om de schepen aan elkaar vast te laten klinken, om schommelingen ten gevolge van wilde rivierwater te neutraliseren. Dit besluit zou vernietigende gevolgen hebben.

In de omgeving van de klippen waren de noordwestelijke winden overheersend, en Cao Cao had daarom besloten om gebruik te maken van vuur bij zijn uiteindelijke aanval. Om die reden waren veel van zijn schepen geladen met aanmaakhout, riet en olie. De noordelijke winden zouden het vuur over de verdedigende stellingen van de vijand verspreiden, en hem roosteren. Maar hij aarzelde te lang en via spionage kwamen Liu Bei en Sun Quan achter zijn plannen. Het strategische genie van de zuidelijke troepen, generaal Zhu You, raadde aan om zelf een vuuraanval te plaatsen, op het moment dat de wind zou draaien naar het zuidoosten. Het bleek een briljant plan. De voorste schepen van Cao Cao’s vloot vatten vlam en het was te laat om de schepen los te koppelen. De zuidelijke wind veroorzaakte een kettingreactie en in no time stond vrijwel de gehele keizerlijke vloot in vuur en vlam. Duizenden soldaten lieten het leven in de vuurzee of verdronken in het kolkende water. Zij die zich wisten te redden, werden aan de oever opgejaagd in de richting van de moerassen in de omtrek, en verdronken daar alsnog. De slag was feitelijk beslist voordat hij goed en wel begonnen was. Ondanks hevig verzet, moest Cao Cao zich uiteindelijk gewonnen geven. Zijn leven werd echter gespaard.

Naar eigen zeggen maakte Woo vooral gebruik van de historische bronnen en niet van de literaire werken die over de slag geschreven zijn. Hierdoor zouden vooral eerste minister Cao Cao en militair strateeg Zhu You waarheidsgetrouwer zijn getekend dan gewoonlijk. De spionageactiviteiten, die historisch waarschijnlijk werden uitgevoerd door één van de vele (zuidelijke) prostituees aan het hof van Cao Cao, worden in de film echter toegeschreven aan de echtgenote van Liu Bei, Sun Shangxiang, die het vijandelijke kamp weet te infiltreren, terwijl de aarzelingen van Cao Cao om aan te vallen, het gevolg zijn van de verleidingspogingen van Zhu You’s echtgenote, Xiao Quiao, op wie Cao Cao verliefd zou zijn geweest. Beide vrouwen zijn historisch, maar hun rol in het conflict is in romans en theaterstukken om dramatische redenen sterk uitvergroot.

De kortere Europese versie heeft een inleidende voice over om de kijker wat op het juiste spoor te zetten. Ook verschijnen er namen en verklarende aanduidingen in beeld, maar het eerste halfuur blijft hoe dan ook tamelijk verwarrend. Maar nadat de zuidelijke troepen eenmaal post hebben gevat in de omgeving van de Rode Klippen, krijgt Woo zijn vertelling op de rails en loopt de film als een trein. Het middendeel heeft te leiden onder de inkortingen (met name de rol van verleidster Sun Shangxiang komt hierdoor minder goed uit de verf), maar Red Cliff is een meeslepend historisch epos, met verstilde momenten naast overdonderende actie. Sommige actiescènes, en dan natuurlijk vooral de slag bij de Rode Klippen, zijn angstaanjagend, bij vlagen ronduit hallucinant. De vertolkingen zijn (het genre in acht genomen) voortreffelijk, met name Kaneshiro (als Zhu You) en Fengyi (als Cao Cao) excelleren. De film vergt de nodige aandacht van de kijker, maar Woo maakt niet de fout (zoals veel andere regisseurs van vergelijkbare producties)om zijn aandacht over al te veel personen te verspreiden, en houdt de handeling redelijk overzichtelijk. Natuurlijk heeft men als kijker soms af te rekenen met hinderlijke CGI’s, maar ze vallen (merkwaardigerwijs) meer op in de rustige momenten (bijvoorbeeld in wolkenformaties) dan tijdens de actiescènes. Dit is intelligente spektakelcinema op hoog niveau. Gaat dat zien.