Een film over voetbal, dat zie je niet zo vaak. Terwijl er in de Verenigde Staten een cultuur bestaat van films over typische Amerikaanse sporten als baseball en football, bestaan er relatief weinig speelfilms over de meest populaire sport ter wereld. The Damned United is een interessante kijk op een cruciale periode uit de carrière van Brian Clough (1935-2004), een van de meest kleurrijke figuren uit de geschiedenis van het internationale voetbal.

Over zichzelf zei Clough: "Ik ben misschien niet de beste, maar ik zit wel in de Top 1." Hij was dus een man met een grote mond, maar ook eentje met humor, een soort Muhammed Ali. Wat zeg ik: op bezoek in Engeland richtte Ali sprak eens rechtsreeks het woord tot Clough, omdat hij had gehoord van een Britse coach die net zo’n grote bek had als hij. De scène zit in de film. Clough bereikte met twee bescheiden clubs uit provincieplaatsen, Derby County en Nottingham Forest, het hoogst denkbare: met County werd hij Engels kampioen, met Forest won hij zelfs twee keer de Europacup 1. De verbindingsweg tussen de twee steden, draagt de naam Brian Clough Road. Maar tussen deze twee succesperioden in, beleefde hij een korte, maar zeer zwarte periode als coach van Leeds United. In de 44 helse dagen in Leeds, groeide die club voor Clough uit tot the Damned United.

De film begint in 1974, als Clough wordt aangezocht om manager te worden van Leeds United, dan onbetwist het sterkste team van Engeland. Hij wordt de opvolger van Don Revie, die coach van het nationale team is geworden. Op zijn eerste werkdag maakt Clough de spelers uit voor een stelletje schoppers. Leeds was inderdaad een zeer harde ploeg, en volgens Clough was dit de schuld van Revie. Alles moest anders, maar tijdens zijn eerste officiële wedstrijd wordt zijn aanvoerder, Billy Bremner, wegens wangedrag en belediging van de leiding uit het veld gestuurd en voor twee maanden geschorst. Zonder zijn aanvoerder, hart en ziel van de ploeg, is Clough kansloos, zeker als de andere spelers zich tegen hem keren. Na 44 dagen mag hij alweer ophoepelen.

Dankzij een slim scenario, dat heen en weer springt in de tijd, krijgen we een goed beeld van de specifieke werkwijze van Clough. Ook krijgen we inzicht in zijn rivaliteit met zijn voorganger Don Revie. Beide mannen waren geboren en getogen in de zelfde wijk in de noordelijke industriestad Middlesbrough, maar compleet verschillende types. Revie was een wat stugge achterdochtige man, Clough een vrolijk en impulsief baasje, Revie geloofde heilig in het bestuderen van de tegenstander en het uitstippelen van een strijdplan, Clough vertrouwde op zijn instinct en maakte hij zich nooit druk over de tegenstander. Hij geloofde vaak in spelers die door anderen afgeschreven waren. In ruil daarvoor, gingen die spelers voor hem door het vuur. De aanpak van Clough werkte echter niet bij de gevestigde sterren van Leeds United. Bovendien moest Clough in Leeds zijn vaste assistent missen, de kalme, beheerste Pete Taylor, die een perfecte scout was, en bovendien een ideaal klankbord voor de druktemaker Clough.

Clough wordt gespeeld door de schitterende acteur Michael Sheen, die in The Queen reeds overtuigend gestalte gaf aan Tony Blair. Ook Colm Meany (als Don Revie) en Timothy Spall (als Taylor) zijn erg goed. Sommige bijrolacteurs zijn echter verkeerd gecast, en met name de mollige Stephen Graham maakt een wat belachelijke indruk als Billy Bremner, een voetballer zo gespannen als een springveer en zo fel als een vuurpijl.  De periode, het midden van de jaren zeventig, wordt heel fraai opgeroepen, met inbegrip van de vervallen stadions en modderige velden waardoor het Engelse voetbal van die dagen werd gekenmerkt. Er zijn echter ook een paar tekortkomingen. Zo ligt de nadruk wel erg zwaar op de rivaliteit tussen Clough en Revie, waardoor de indruk ontstaat dat Clough zijn carrière louter op gekwetst eergevoel bouwde. Ook krijgen we niet veel inzicht in wat voor persoon  Clough buiten het voetbal was. Dat de man een notoire alcoholist was, blijft vrijwel geheel onbelicht. The Damned United is niettemin een aanrader. Het helpt natuurlijk indien je als kijker iets om voetbal geeft …