De Aanslag van Harry Mulisch uit 1982 is één van de meest succesvolle romans uit de Nederlandse na-oorlogse literatuur. In 1986 werd het boek verfilmd door Fons Rademakers. Met  300.000 bezoekers bleef de belangstelling beneden de verwachtingen (met had op minstens het dubbele gerekend), maar de film deed het wel goed in het buitenland: in 1987 ontving De Aanslag zelfs de Oscar voor de beste buitenlandse film. 

 

De aanslag uit de titel vindt plaats tijdens de zogenaamde hongerwinter van 1945. Een politieman, Fake Ploeg, wordt geëxecuteerd door het verzet. Een jongeman, Anton Steenwijk, ziet hoe het lijk door de buren wordt verplaatst en voor zijn ouderlijk huis wordt gelegd. De woede van de bezetter richt zich daarom op de familie Steenwijk: De ouders van Anton worden geliquideerd en zelf belandt hij in een politiecel, waar hij kennis maakt met een jonge vrouw, die meer over de aanslag lijkt te weten. Anton wordt uiteindelijk vrijgelaten, maar kan de gebeurtenissen nooit vergeten: zijn hele leven zal in het teken staan van het zoeken naar de waarheid ...

 

De roman van Mulisch leest ruim 30 jaar later nog altijd als een spannende literaire thriller, ook al wordt de tweede helft soms wat ontsierd door gesprekken en uiteenzettingen over onderwerpen als de Koude Oorlog en de plaatsing van kernwapens op Nederlandse bodem (Harry wilde altijd even voor linkse pastoor spelen). De film heeft de tand des tijds minder goed doorstaan. De ‘boodschap’ van het verhaal - dat veel in het leven door toeval wordt bepaald - komt veel minder goed over het voetlicht en de dubbelrol van Monique van de Ven werkt ronduit verwarrend.