The Bridge on the River Kwai

Dit is een van de beroemdste, meest bekroonde en tevens meest omstreden Britse films uit de geschiedenis. De roem en de bekroningen dankt de film aan de onberispelijke prestaties van regisseur David Lean en de diverse hoofdrolspelers, de talloze discussies gaan voornamelijk over het twijfelachtige beeld dat wordt geschapen van het leven in een Japans werkkamp en het getoonde gedrag van enkele personages.

In 1943 wordt een gevangen genomen Brits regiment naar een Japans werkkamp gebracht, waar ze de opdracht krijgen om een brug te bouwen over de rivier Kwai. De brug maakt deel uit van de befaamde Birma-spoorweg. De commandant van het kamp, Saito, staat onder grote druk: als de bouw van de brug niet op tijd zal zijn voltooid, zal hij worden verplicht om seppuku (harakiri) te plegen. Hij eist daarom dat officieren ook handwerk verlenen, maar de Britse commandant Nicholson weigert categorisch.

Er ontstaat een psychologische strijd die uiteindelijk door Nicholson wordt gewonnen: officieren worden vrijgesteld van handenarbeid en hoeven enkel administratief werk te verrichten. Nicholson eist ook betere werkomstandigheden voor zijn mannen en Saito geeft toe. Tot dusverre is alles oké, maar Nicholson eist nu van zijn mannen dat zij het werk zo goed mogelijk verrichten en alles doen om de brug te voltooien. Op deze wijze dwingt Nicholson zijn mensen regelrecht tot collaboratie.

En in tussentijd bereidt de Britse legerleiding een aanslag voor op de brug. Het commandoteam krijgt daarbij de hulp van een Amerikaanse 'officier' die eerder uit het kamp is ontsnapt ...

Ook in Nederland zijn vaak discussies gevoerd over de situatie in Japanse kampen. De Japanse kampen waren internerings- en werkkampen, geen vernietigingskampen (zoals de Duitse concentratiekampen) en de omstandigheden waren niet te vergelijken met die in Auschwitz of Birkenau. Het beeld van een 'Jappenkamp' dat wordt geschapen, is zeker te positief, maar de vertekening is niet al te grof. Op dit punt zou men kunnen spreken van dichterlijke vrijheid. De film gaat echter gedeeltelijk terug op de gebeurtenissen binnen een bestaand kamp (en de aanleg van een echte brug) en diverse betrokkenen en instanties toonden zich niet bepaald verheugd met de inhoud van de film.

De Britse commandant heette in werkelijkheid Toosey en maakte zich zeker niet schuldig aan collaboratie, hij werkte daarentegen actief mee aan sabotagewerkzaamheden. In Engeland werd de film daarom als anti-Brits afgeschilderd en regisseur Lean (zelf een Brit) enige tijd als landverrader bestempeld door de pers. De Amerikaanse 'officier' in de film is helemaal geen officier maar een onderofficier die de papieren en kleren van een overleden meerdere heeft gestolen. Het personage is verzonnen, maar het punt is dat dit vergrijp een persoon onherroepelijk voor een militaire rechtbank zou hebben gebracht. In de film wordt er nogal luchtig over gedaan. Het beeld van de Japanse commandant Saito is dan weer iets realistischer: hij heette in werkelijkheid ook Saito en werd na de oorlog vrijgepleit van oorlogsmidaden. Toosey pleitte in zijn voordeel voor de rechtbank en de twee werden zelfs vrienden.

The Bridge on the River Kwai is door dit alles moeilijk te boordelen. De handeling is spannend en de film is prachtig gemaakt. Sommige scènes, zoals de aankomst in het kamp van de soldaten die Colonel Bogey March fluiten, maken deel uit van het collectieve geheugen van de mensheid. Het acteerwerk staat op hoog niveau, met mooie rollen van Holden en Hawkins, en Alec Guinness die werkelijk ongelooflijk is als de Britse dienstklopper. Guinness had overigens een hekel aan zowel de regisseur als het personage dat hij moest spelen. Je moet deze film gewoon eens een keer gezien hebben. Verwacht echter geen al te realistisch beeld van een Japans werkkamp.


Opmerkingen:
 

* Fluit allen mee met de Colonel Bogey March

* Voor Nederlandse discussies rond Japanse interneringskampen, zie onder meer dit artikel. Het kamp in de film was echter een werkkamp, geen interneringskamp, en de cijfers voor werkkampen zijn ongunstiger. De Birma Spoorweg wordt wel de Spoorweg van de Dood genoemd. Niet helemaal zonder reden, toch blijven de cijfers ook voor dit soort kampen onvergelijkbaar met die van de Duitse vernietigingskampen. Naar schatting werden zo'n 60.000 gevangenen (POWs) in kampen te werk gesteld aan de spoorweg, waarvan er 12.000 zouden zijn overleden.
 

Aanraders in overeenkomstige genres, volgens Boobytrap:
- The Dirty Dozen (oorlog / actie : 8)
- The Guns of Navarone (oorlog / avontuur : 8)
- Where Eagles Dare (oorlog / actie : 7.5)
- Pohwasogeuro (71 Into the Fire) (oorlog / drama : 7.5)
- Operation Crossbow (oorlog / avontuur : 7.5)

Hoe beoordeelt Boobytrap categorie oorlog eigenlijk? 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10